Arkadaşlarınızla gezerken bir pastaneye uğradınız. Yediğiniz pasta o kadar lezizdi ki, aşçıdan tarifini isteme gafletinde bulundunuz. O da haklı olarak bu işten para kazandığını, tarifi size verirse aç kalacağını söyledi. Damak zevkinize bir yenilik daha katacaktınız, ama olmadı.
Sevgili Barboros 2004 yılının yılsonunda fazlamesai.net'de böyle tarif etmişti Özgür Yazılımı. Bilginin insanlardan saklanmasına, ya da bilginin parayla satılmasına karşı başlatılan bir isyandı belki de bu. Özgür yazılımla artık pastanın tarifini alabiliyor, geliştirebiliyor, yeni lezzetler yaratabiliyor ve bunu özgürce sunabiliyorduk. Özgürlük işte burda başlıyordu. Ben size de size işte bu makalemde Özgür Yazılımı ve faydalarını anlatmaya çalışacağım.
"Özgür yazılım'' özgürlükleri korumaya yönelik bir akımın adıdır. Yabancı dillerde bazı anlam kaymalarına uğramıştır. Özellikle İngilizce'nin azizliğine uğrayan “Free” sözcüğü aslında bedava anlamında değil özgürlük anlamındadır. ``Free software'' denince ``free beer'' (bedava bira) değil ``free speech'' (ifade özgürlüğü) aklınıza gelmelidir.
Peki neden onun adı “Özgür”? Özgür yazılımın temelinde kullanıcının bir yazılımı çalıştırma, kopyalama, dağıtma, inceleme, değiştirme ve geliştirme özgürlükleri yatar. Daha kesin ve açık bir ifadeyle, kullanıcılara şu haklar tanınmıştır:
* Her türlü amaç için programı çalıştırma özgürlüğü (özgürlük 0).
* Programın nasıl çalıştığını inceleme ve kendi gereksinimleri doğrultusunda değiştirme özgürlüğü (özgürlük 1). Program kaynak koduna erişim bunun için bir önşarttır.
* Yeniden dağıtma ve toplumla paylaşma özgürlüğü (özgürlük 2).
* Programı geliştirme ve gelişmiş haliyle topluma dağıtma özgürlüğü (özgürlük 3). Böylece yazılım bütün toplum yararına geliştirilmiş olur. Program kaynak koduna erişim bunun için de bir ön şarttır.
İşte bütün bu şartları gerçekleştiren programlara Özgür Yazılım diyoruz. Yani, kopyalama, değiştirme, aynen ya da değiştirerek parayla satma, herkese ve her yerde dağıtma ve bedava verme özgürlüklerine sahip olmalısınız. Bu özgürlüklere sahip olmak, kimseden izin almamayı ve izin için hiçbir bedel ödememeyi de içerir. Tam bu şartlara uygun da bir lisans bulunur. Bütün Özgür Yazılımları GNU lisansı ile lisanslar ve ister ücretsiz ister parayla dağıtabiliriz. Bu nedenle, ticari yazılım olarak satılmasına engel yoktur.
Güvenlik
Güvenilir olmayan 3. şahıslar kodunu ve içeriğini göremediğiniz yazılımlardaki güvenlik
açıkları üzerinden bilgisayarınıza ulaşabilir, iletişiminizi kontrol edebilir, bilgisayarınızı denetim altına alabilir. Ancak açık kaynaklı bir yazılım söz konusu olduğunda, kaynak kodunu ve içeriğini inceleyebileceğiniz için böyle bir riske girmemiĢ olursunuz. Eğer özgür yazılım ürününde bir güvenlik açığı mevcutsa, bu açıkların birçok kullanıcı-geliştirici tarafından oldukça kısa bir sürede kapatılması olasıdır.
İşlevsellik ve Esneklik
Kullanıcı, bir yazılımın kendisine özel değişiklikler ve ayarlar yapmasına olanak vermesine büyük önem verir. Kitleler için hazırlanan seri üretim bir ürün yerine, bazı özellikler ekleyerek yazılım ürününü geliştirmek ve özelleştirmek, ürünü kullanıcıya en uygun hale getirmek kullanıcı açısından oldukça değerlidir.
Maliyet
Günümüzde özgür yazılımların büyük bir kısmına internet üzerinden veya bazı dağıtımcılar aracılığıyla ücretsiz olarak ulaşabilmek mümkün. Ticari olarak, parayla satılan Özgür Yazılım ürünlerinden de alabilirsiniz. Ancak kaynak koduna ulaşabileceğiniz bu ticari yazılımı, ileride istediğiniz gibi özelleştirebileceğinizden ve güncelleyebileceğinizden lisanslı ürünlere kıyasla maliyeti daha az olacaktır.
Özgür yazılımlar, çeşitli alanlarda kullanıcıya özel çözümler sunarak, yazılım tekellerine karşı tüketiciye seçenekler sunmaktadır. Almanya, İspanya, Meksika, Brezilya, Çin, Kore, Hindistan gibi birçok ülke, kamu kurumlarında özgür yazılımların kullanımını benimsemiş ve bilgi toplumu stratejilerin bir parçası yapmışlardır. Avrupa Birliği, UNESCO, Dünya Bankası gibi kuruluşlar güvenlik ve tasarruf gibi gerekçelerle özgür yazılımları önermektedir. Dünya üzerindeki hemen her ülke kendi gereksinimlerine göre açık kaynak kodlu bir Linux dağıtımı geliştirmiştir. Türkiye’de de TÜBİTAK'ın girişimi ile bu yönde ULUDAĞ: Ulusal Dağıtım Projesi başlatılmış ve bir Linux dağıtımı olan PARDUSUlusal İşletim Sistemi hazırlanmıştır. Ayrıca Türkiye’de Turkuaz, Gelecek Linux, İstanbulx, Boreas,Turkix gibi dağıtımlar ve çeşitli özgür yazılım uygulamaları geliştirilmekte, özgür yazılım firmaları kurulmaktadır.
Seval Ünver
TOBB ETÜ - Bilgisayar Muh.
2009-03-17
|
Kaynaklar:
http://acik-kaynak.org.tr/
http://tr.wikipedia.org/wiki/%C3%96zg%C3%BCr_yaz%C4%B1l%C4%B1m
